Psoriasismedicatie rondom de zwangerschap

Psoriasismedicatie rondom de zwangerschap

Voor psoriasis bestaan er verschillende behandelingen: lokale behandelingen (smeersels voor op de huid), lichtbehandelingen en systemische behandelingen (pillen, injecties, infuus). Welke zijn mogelijk bij een kinderwens en zwangerschap?

TEKST: NICOLE PAEHLIG

Als je psoriasis hebt, bepaal je uiteindelijk zelf of je wel of geen medicijnen wilt gebruiken bij een kinderwens en tijdens de zwangerschap. Maar ook de ziekteactiviteit en de soort medicatie kunnen een belangrijke rol spelen. Omdat een hoge ziekteactiviteit tijdens de zwangerschap nadelige gevolgen kan hebben, is het soms beter om toch medicatie te gebruiken. Het is belangrijk om het hier met je arts over te hebben en samen tot een goede afweging te komen. Inmiddels is er aardig wat onderzoek gedaan naar het gebruik van medicatie rondom de zwangerschap. Hierdoor wordt steeds meer bekend over de mogelijkheden. Heb je een kinderwens, ga dan dus in gesprek met je arts. Ook als je een paar jaar geleden al informatie hebt ontvangen. Het zou jammer zijn als je op basis van verouderde informatie besluit om geen kinderen te nemen. 

Moeders van Morgen Naaststaande adviezen kunnen op den duur veranderen. Voor de meest recente adviezen kun je terecht bij Moeders van Morgen Lareb, kenniscentrum van geneesmiddelengebruik bij een kinderwens, de zwangerschap en tijdens het geven van borstvoeding. Op lareb.nl/mvm-kennis kun je het geneesmiddel invoeren waarover je informatie wilt krijgen.  Moeders van Morgen Lareb doet ook onderzoek naar de veiligheid van geneesmiddelen tijdens de zwangerschap. Meer informatie over hoe je hieraan kunt bijdragen vind je op moedersvanmorgen.nl. En dan is er nog een app: MediMama. Hiermee kun je checken of (zelfzorg)middelen die je zonder recept van een arts kunt kopen wel of niet veilig zijn rondom de zwangerschap. Denk aan pijnstillers, voedingssupplementen en kruidenproducten. Zo kun je als pijnstiller beter kiezen voor paracetamol dan voor ibuprofen of andere ontstekingsremmende pijnstillers.

Corticosteroïden

Bij middelen die op de huid worden gesmeerd, vindt er normaal gesproken weinig opname in het lichaam plaats. Dat geldt zeker voor de minst sterke corticosteroïden (klasse 1 en 2). Deze corticosteroïden zijn dan ook eerste keus tijdens de zwangerschap. Voorkom het gebruik van sterk werkende corticosteroïden (klasse 3 en 4) voor een langere periode of op een groot huidoppervlak. Hetzelfde geldt tijdens de borstvoedingsperiode. Wordt de crème of zalf op de borsten aangebracht? Maak dan het gebied rond de tepel voorafgaand aan het voeden goed schoon. Zo komt het kind niet direct in contact met de crème of zalf.

Teerpreparaten

Vanwege een gebrek aan gegevens over de veiligheid wordt gebruik van teerpreparaten tijdens de zwangerschap afgeraden. Teershampoo (een combinatiepreparaat van teer en levomenthol) kan na de eerste drie maanden van de zwangerschap (de embryonale fase) wel worden toegepast, maar alleen op strikte indicatie. Tijdens het geven van borstvoeding kan teer waarschijnlijk veilig worden gebruikt. Maar niet op of rond de tepels. En vermijd direct contact tussen de baby en de ingesmeerde plekken. 

Vitamine D3-preparaten

Bij vitamine D3-preparaten gaat het om smeersels die calcitriol of calcipotriol bevatten. Vermijd tijdens de zwangerschap veelvuldig of langdurig smeren met calcitriol, evenals gebruik op grote of beschadigde huidoppervlakken. Tijdens het geven van borstvoeding lijkt calcitriol veilig te zijn. Producten met calcipotriol mogen in de zwangerschap alleen op strikte indicatie worden toegepast. Tijdens het geven van borstvoeding lijkt beperkt gebruik veilig te zijn.

Ditranol

Het is onduidelijk of ditranol schade kan veroorzaken tijdens de zwangerschap. Daarom wordt gebruik ontraden. Tijdens het geven van borstvoeding is ditranol waarschijnlijk wel veilig te gebruiken.

Calcineurineremmers

Gebruik van de lokale calcineurineremmers tacrolimus (zalf) en pimecrolimus (crème) is waarschijnlijk veilig tijdens de zwangerschap. Hetzelfde geldt voor de borstvoedingsperiode, mits kortdurend en op kleine huidoppervlakken aangebracht. Niet op de borsten smeren.

Lichttherapie

Behandeling met UVB-lichttherapie is toegestaan tijdens de zwangerschap en het geven van borstvoeding. Dat geldt niet voor PUVA-lichttherapie. Daarbij wordt UVA-licht gecombineerd met psoralenen en deze medicijnen zijn niet veilig tijdens de zwangerschap en de borstvoedingsperiode.

Systemische behandeling

In sommige gevallen is het noodzakelijk om tijdens de zwangerschap een systemisch middel te gebruiken. Bijvoorbeeld bij ernstige psoriasis en artritis psoriatica. Een lokale therapie of lichttherapie kan dan tekortschieten. Wel moet altijd worden geprobeerd de behandeling zo kort mogelijk en de dosis zo laag mogelijk te houden. 

Ciclosporine

In de psoriasisrichtlijn voor dermatologen wordt ciclosporine genoemd als het (conventionele) systemische middel van eerste keus bij vrouwen met een kinderwens en zwangere vrouwen. Volgens Moeders van Morgen (zie kader) nemen veel vrouwen ciclosporine in de zwangerschap. Toch is het advies om dit alleen op strikte indicatie te doen. Het risico op aangeboren afwijkingen lijkt niet verhoogd te zijn. Wel kan gebruik tijdelijke effecten geven bij het ongeboren kind. Tijdens het geven van borstvoeding lijkt het slikken van ciclosporine veilig.

Acitretine

Vanwege het risico op ernstige aangeboren afwijkingen bij het kind en een spontane abortus mag acitretine absoluut niet worden gebruikt in de zwangerschap. Vrouwen die acitretine slikken, mogen zelfs tot drie jaar na het stoppen van de behandeling niet zwanger worden. Slik ook geen acitretine tijdens het geven van borstvoeding. Het middel kan nadelige effecten hebben voor de zuigeling. Het advies aan mannen die acitretine gebruiken, is om tijdens de zwangerschap van hun partner een condoom te gebruiken tijdens het vrijen, om direct contact met sperma te beperken. 

Methotrexaat

Onderzoek Om erachter te komen wat mannen en vrouwen met psoriasis belangrijk vinden als het gaat om de zorgverlening en informatievoorziening bij een kinderwens en zwangerschap, heeft de afdeling dermatologie van het Radboudumc in Nijmegen samen met Psoriasispatiënten Nederland een vragenlijstonderzoek gedaan. Uit dit onderzoek bleek dat patiënten het liefst informatie over een kinderwens en zwangerschap ontvangen van hun dermatoloog of huisarts. Daarnaast hebben zij behoefte aan een flyer of website met betrouwbare informatie. Patiënten willen informatie over vruchtbaarheid, de erfelijkheid van psoriasis, gebruik van medicatie en het beloop van psoriasis tijdens en na de zwangerschap en borstvoedingsperiode. Overigens blijkt uit het onderzoek dat bij ongeveer 60% van de vrouwen de ernst van de psoriasis afneemt tijdens de zwangerschap. Na de bevalling neemt de ziekteactiviteit bij bijna 50% van de vrouwen toe. Deze informatie kan worden meegenomen in beslissingen over medicatie.  De resultaten van dit onderzoek zullen ook onder dermatologen en huisartsen worden verspreid.

Methotrexaat (MTX) kan afwijkingen veroorzaken bij het ongeboren kind en de kans op een miskraam vergroten. Daarom mag MTX niet tijdens de zwangerschap worden gebruikt. Vanwege de langdurige werkzaamheid moet zelfs minimaal drie tot zes maanden voor een eventuele zwangerschap worden gestopt met het middel. Dit geldt ook voor mannen. Ook mag MTX niet worden gebruikt tijdens het geven van borstvoeding, omdat het overgaat in de moedermelk. 

Fumaraten

Je mag geen fumaraten slikken als je zwanger bent. Ook wordt gebruik afgeraden tijdens het geven van borstvoeding. 

Kleine moleculen

Apremilast en de JAK-remmers (baricitinib, deucravacitinib, tofacitinib en upadacitinib) behoren tot de middelen die worden aangeduid met kleine moleculen. Vanwege een gebrek aan gegevens over de veiligheid wordt gebruik tijdens de zwangerschap en het geven van borstvoeding afgeraden.

Biologics

Als gebruik van een biologic noodzakelijk wordt geacht, voor en tijdens de zwangerschap, dan is certolizumab pegol het middel van eerste keus. Deze biologic passeert de placenta niet of nauwelijks. In principe is het advies om behandeling met een biologic stop te zetten in het tweede en derde trimester van de zwangerschap, behalve als het gaat om certolizumab pegol. In kleine hoeveelheden komen biologics ook in de moedermelk terecht. Omdat deze op eiwit gebaseerde moleculen gemakkelijk kunnen worden afgebroken door de verteringsenzymen van het kind, zijn er waarschijnlijk weinig schadelijke effecten te verwachten. Toch wordt gebruik van sommige biologics afgeraden tijdens het geven van borstvoeding.

BRONNEN:

- PSORIASIS, 3-2020

- PSORIASISRICHTLIJN VOOR DERMATOLOGEN

- MOEDERS VAN MORGEN

- FARMACOTHERAPEUTISCH KOMPAS