Leefstijl - Het Leefstijlroer

Zelf aan het roer

Met een gezonde leefstijl doelen we op een zestal factoren die de lichamelijke en geestelijke gezondheid positief beïnvloeden. Vereniging Arts en Leefstijl heeft deze leefstijlfactoren weergegeven in het Leefstijlroer. Dit is een hulpmiddel voor het leefstijlgesprek tussen zorgverlener en patiënt.

TEKST: NICOLE PAEHLIG

Leefstijl heeft te maken met wat en hoeveel je eet. Maar ook met het feit of je rookt en (regelmatig) alcohol drinkt of niet. En ben je iemand die veel of weinig beweegt? Die gespannen of ontspannen door het leven gaat? Ook heeft leefstijl te maken met het contact met andere mensen. Vind je steun en gezelligheid in je omgeving? Of ben je juist vaak alleen? En dan is er nog het aspect zingeving. Wat zorgt ervoor dat je ’s ochtends zin hebt om je bed uit te komen?

De afgelopen vijftig jaar is onze leefstijl drastisch veranderd. We eten tegenwoordig vaak te veel en ongezond. Ook hebben we meer te maken met stress. En veel mensen bewegen te weinig. Hierdoor is het aantal gevallen van onder andere hart- en vaatziekten, obesitas en diabetes type 2 enorm toegenomen. Dit worden leefstijl-gerelateerde aandoeningen genoemd. Met andere woorden: je leefstijl kan je ziek maken. Andersom geldt hetzelfde: leefstijl kan ook je gezondheid bevorderen, en chronische aandoeningen helpen verminderen. Dat geldt ook voor psoriasis!

Leefstijlroer

Het Leefstijlroer van Vereniging Arts en Leefstijl (zie kader) helpt artsen en patiënten om samen de juiste koers te bepalen voor een gezonde(re) leefstijl. Het laat zien dat je als patiënt zelf aan het roer staat en kunt bijsturen. De zes leefstijlfactoren of pijlers van het Leefstijlroer zijn: voeding, beweging, ontspanning, slaap, middelen en verbinding.

Voeding

• Drink voldoende: bij voorkeur water, zwarte koffie of (kruiden)thee
• Eet drie volwaardige maaltijden per dag en vermijd tussendoortjes
• Eet minimaal 250 gram groenten en twee stuks fruit per dag
• Eet zoveel mogelijk onbewerkt (geen pakjes of zakjes)
• Eet meer plantaardige en minder dierlijke producten

Het voedingsadvies is een algemeen advies en kan per persoon en aandoening verschillen. Daarom is het goed als de arts ook kijkt naar bepaalde kenmerken van de patiënt en naar zijn of haar aandoening(en).

Beweging

• Beweeg zoveel mogelijk door de dag heen, elke tien minuten is winst
• Doe regelmatig simpele krachtoefeningen, zoals kniebuigingen
• Zoek iemand op om samen mee te sporten of bewegen
• Richt je op 30-60 minuten per dag (10.000 stappen)
• Voorkom veel stilzitten

Zitten wordt ook wel het nieuwe roken genoemd. In de Volkskrant van 12 april jongstleden stond hier nog een uitgebreid artikel over. Ruim de helft van de Nederlanders beweegt te weinig. Sterker nog, wij schijnen Europees kampioen zitten te zijn. Een dubieuze titel. Sinds enige jaren roepen wetenschappers dat de gezondheidsschade van al dat zitten groot is. Erik Scherder, hoogleraar neuropsychologie en bewegingswetenschappen, adviseerde in het betreffende krantenartikel om na elk halfuur zitten even een paar minuten te bewegen.

Ontspanning

• Doe regelmatig een (korte) ademhalings- of meditatieoefening
• Kies een hobby, sport of activiteit
• Zoek de natuur op, bijvoorbeeld in park, tuin of bos
• Wees bewust van hoe vaak en hoelang je op een dag naar een scherm (smartphone et cetera) kijkt

Slaap

• Houd een regelmatig slaappatroon aan
• Slaap in een koele, geventileerde kamer
• Vermijd koffie, alcohol en zware maaltijden vlak voor het slapengaan
• Zorg voor een avondritueel waarbij je het laatste uur niet meer naar een scherm kijkt

Verbinding

• Maak verbinding met mensen van wie je energie krijgt
• Breng tijd door met dierbaren
• Zingeving: wat beweegt je? Waar word je blij van?
• Sluit je bijvoorbeeld aan bij een hobby-, sport- of (vrijwilligers)vereniging

Middelen

• Alcohol: drink zo min mogelijk
• Roken: zoek hulp om te stoppen
• Drugs: gebruik zo min mogelijk en overweeg te stoppen
• Medicatie: weet waarvoor het is en gebruik het volgens voorschrift

Spinnenweb

Naast het Leefstijlroer van Vereniging Arts en Leefstijl is er ook het spinnenweb van Positieve Gezondheid (zie kader). Als patiënt vul je dit spinnenweb zelf in. De arts kan vervolgens zien hoe het echt met jou gaat, op verschillende gebieden. De arts ziet dan ook op welk gebied er vooral nog gezondheidswinst te behalen valt. Vervolgens kan het Leefstijlroer praktische handvatten bieden voor een gezondere leefstijl. Het spinnenweb en het Leefstijlroer kunnen werken als twee in elkaar grijpende raderen. Ze kunnen los van elkaar maar ook samen worden toegepast.

Aan de slag

Het Leefstijlroer is een goede gesprekstool voor de zorgverlener, maar uiteindelijk moet je het als patiënt zelf doen. En dat is niet altijd gemakkelijk. Sommige mensen kunnen daarbij wel wat hulp en steun gebruiken. Bijvoorbeeld van een leefstijlcoach of praktijkondersteuner uit de huisartsenpraktijk. Maar kijk ook eens bij Stichting Je Leefstijl Als Medicijn. Deze stichting heeft diverse supportgroepen, zowel online als lokaal. Ook weten ze hoe je het Leefstijlroer kunt inzetten bij specifieke aandoeningen, zoals obesitas, reuma en diabetes type 2.

Leefstijlboek

Er zijn ook boeken die je kunt raadplegen. Zoals het Leefstijlboek van huisarts Tamara de Weijer. In dit boek legt de auteur aan de hand van het Leefstijlroer uit op welke manieren je je leefstijl kunt veranderen. Je hoeft niet alles tegelijk te doen. Het is zelfs beter om stapje voor stapje richting een gezondere leefstijl te bewegen. Dan is de kans groter dat je het volhoudt. Begin met dingen die je gemakkelijk kunt toepassen in je leven. En merk dat dat al verschil maakt. Of, zoals dokter De Weijer het zegt: ‘Kleine stapjes, groot resultaat.’

Het boek is gebaseerd op ervaringsverhalen en wetenschappelijk onderzoek. Er staan veel praktische tips in, dus je kunt meteen van start. Ook vind je veel lekkere en gezonde recepten in het boek.