Interview Leefstijl met Liesbeth van der Rhee

Interview met Liesbeth van der Rhee, dermatoloog Huid Medisch Centrum in Amsterdam

In het kader van het onderwerp Leefstijl hebben we twee interviews, het ene staat in ons blad Psoriasis aflevering 1, 2020, met leefstijlcoach Marleen van der Stok, het andere vindt u hieronder en is een interview met Liesbeth van der Rhee. 

Liesbeth van der Rhee werkt voor het Huid Medisch Centrum (HMC) in Amsterdam. Dit HMC is een samenwerkingsverband tussen het AMC, VUMC en medisch centrum Oosterwal. Onderwerp van ons gesprek is “leefstijl”. Liesbeth zelf stelt de eerste vraag: 'Waarom geven jullie zo veel aandacht aan leefstijl?' Een globaal antwoord daarop is dat wij als patiëntenvereniging ons er al langer van bewust zijn dat een gezonde leefstijl kan helpen om je als patiënt beter te voelen. Zo ontleen je alle energie en kracht aan voedsel, maar het kan goed zijn dat ons voedsel bepaalde stoffen bevat die onze psoriasis beïnvloeden. Liesbeth: 'Je ziet op dit moment een hele nieuwe stroming ontstaan in de medische wereld. De huisartsen pikken het onderwerp "leefstijl" op. Diabetes en de invloed van leefstijl daarop is bijvoorbeeld erg in de media, en ook medisch specialisten besteden hier aandacht aan. Tijdens onze medische opleiding was hier niet zo veel aandacht voor.'
Voor Liesbeth is leefstijl een persoonlijke interesse. Ze heeft voordat zij arts werd gezondheidswetenschappen gestudeerd, en toen is haar voorkeur ontstaan om preventief te denken. 'Dit laat je in de geneeskundeopleiding weer wat los. Tot op heden was dat vooral een curatieve opleiding: diagnoses stellen en oplossingen voor ziektes zoeken. Maar nu ben ik dermatoloog en krijg ik in de spreekkamer heel vaak vragen als: “Dokter, wat is nu de invloed van voeding?” en “Wat kan ik zelf doen?”.
'Er moet invloed uitgaan van voeding en leefstijl, maar hoe die relatie met huidaandoeningen als psoriasis precies is, dat weten we nog niet voldoende. Het is dan ook mooi om te zien dat er ook op het vlak van psoriasis veel meer kennis ontstaat en onderzoek wordt gedaan naar de invloed van leefstijl op de aandoening.'
Liesbeth denkt zeker dat leefstijl een aanvullende behandelingsmogelijkheid is. Psoriasis heeft een heel complexe oorzaak, en ze is blij dat ze met medicijnen de ziektelast kan verminderen. Maar we zijn het erover eens dat aanpassing van de leefstijl dit nog kan verbeteren.
Liesbeth vindt het leuk om zich te verdiepen in wat leefstijl kan bieden, en zo kwam ze met Marleen van der Stok in contact. (Een interview met Marleen van der Stok, leefstijlcoach, staat in ons magazine Psoriasis nummer 1 van 2020). Maar ook onder andere artsen is er veel meer aandacht voor leefstijl aan het ontstaan. Zo is er ook de vereniging Arts en Leefstijl, waarvan veel huisartsen maar ook allerlei specialisten lid zijn. Via deze vereniging worden nieuwtjes en kennis uitgewisseld, en er is een jaarlijks congres over ontwikkelingen op het gebied van leefstijl.

Onderzoek
Maar het is niet mogelijk om als arts "leefstijl" voor te schrijven. De arts kan slechts adviseren. Er is nog veel wetenschappelijk onderzoek nodig om het belang ervan duidelijker te maken. De verwachting is dat de komende jaren, door het meer beschikbaar komen van onderzoeksresultaten, vaker leefstijladviezen gegeven gaan worden. Dat de arts de patiënt stimuleert om het aspect leefstijl op te pakken.
Op dit moment lopen er verschillende onderzoeken naar leefstijl. Professor van Schaardenburg (Reade/Amsterdam UMC) is binnen de reumatologie bezig met een leefstijlinterventieproject bij mensen met reumatoïde artritis (RA), bestaande uit bewegen, plantaardige voeding en ontspannen. Wat is het effect daarvan op het verloop van de RA? Verder lopen er wereldwijd brede leefstijlstudies, ook specifiek voor psoriasis.
Waar de komende jaren aandacht aan besteed kan worden, omdat we daar al inzicht in hebben, is een aantal aspecten. Zo is bekend dat bij mensen met psoriasis meer overgewicht voorkomt. Een eenduidig antwoord op de vraag waarom mensen met psoriasis gemiddeld zwaarder zijn, is echter niet te geven. Afvallen heeft absoluut effect op de ernst van de psoriasis. Studies met leefstijlinterventieprojecten geven dit aan. Bij mensen die het lukt om af te vallen, vooral het buikvet, zie je dat de PASI-score duidelijk lager wordt.
Liesbeth: 'Dus als mensen vragen wat ze zelf kunnen doen, en je ziet als arts dat iemand overgewicht heeft, dan kun je in ieder geval aangeven in welke richting ze het kunnen zoeken. Ook kunnen we in de spreekkamer vertellen dat stress een sterke uitlokkende factor is voor psoriasis, daar is voldoende wetenschappelijk bewijs voor.

Er zijn ook aanwijzingen voor een negatieve invloed van roken en overmatig alcoholgebruik. Ook die aspecten kunnen in de spreekkamer goed ter sprake komen.'

Er zijn daarnaast studies die laten zien dat de groep met mensen met psoriasis gemiddeld een ander eetpatroon heeft met daarin bijvoorbeeld minder enkelvoudige onverzadigde vetten (bijvoorbeeld uit olijfolie) dan mensen zonder psoriasis. Ook zijn er aanwijzingen dat door het toevoegen van meer enkelvoudige onverzadigde vetten en door snelle suikers te vervangen door langzame koolhydraten, de ontsteking bij psoriasis kan afnemen.'
Naast meer onverzadigde vetten en langzame koolhydraten zijn ook groenten, fruit en peulvruchten heel belangrijk in een gezonde leefstijl, zij zorgen voor een reeks aan beschermende voedingsstoffen. Een voorbeeld van een dieet waarbij dit samenkomt is het mediterrane dieet. 
Het doen van onderzoek op het gebied van leefstijl is heel moeilijk. Hoe iemand een dieet volhoudt en hoe een en ander gemeten moet worden, is wetenschappelijk erg lastig. Er wordt wel over nagedacht hoe dit vorm te geven in een wetenschappelijke context.

Comorbiditeit
We weten dat mensen met vooral ernstige psoriasis meer risico lopen om ook nog andere aandoeningen te krijgen, waaronder hart- en vaatziekten. De theorie hierbij is dat de ontsteking in het lichaam bij psoriasis mogelijk al leidt tot snellere plaque vorming in de bloedvaten. Dat in ogenschouw nemende is het voor mensen met psoriasis van belang om extra goed te letten op andere factoren die van invloed zijn op hart- en vaatziekten, zoals roken, alcohol en overgewicht. Liesbeth: 'Het is nuttig om dit te bespreken in de spreekkamer.'

Hoe pak je dit aan?
Afvallen/verandering van eetpatroon is maatwerk. Crashdiëten werken niet, of alleen maar kortstondig. Voor langdurige gewichtsvermindering heb je een gedragsverandering nodig. Dat is maatwerk voor langere tijd. Er is dus een verandering van leefstijl nodig. Met de hulp van leefstijlcoaches of diëtistes, waarbij oog is voor de gehele leeftstijl, is dit beter te bereiken. Een coach kan mensen helpen de barrière waarom het iedere keer maar niet lukt te overwinnen.
Het is vaak niet zo dat je minder moet gaan eten, maar er moet ánders gegeten worden, waardoor je uiteindelijk ook afvalt en dit beter volhoudt. En natuurlijk is bewegen een belangrijke factor. Uit studies blijkt dat mensen met psoriasis minder geneigd zijn om te bewegen vanwege schaamtegevoelens, terwijl lekker in de buitenlucht bewegen erg belangrijk is voor een gezonde leefstijl.

Oorzaak van minder bewegen?
We lopen hier tegen het dilemma aan van de kip en het ei. Stressfactoren leiden tot minder bewegen en mogelijk verkeerd eten. Je gaat je minder goed voelen, wat weer stress oplevert. Je komt dus in een negatieve spiraal terecht.
Een dermatoloog kan niet uitgebreid coachen, maar er wel aandacht aan besteden en de patiënt motiveren. Patiënten hebben vaak al geprobeerd te veranderen. Door er bijvoorbeeld als arts naar te vragen wat de patiënt nodig heeft om het wél te laten slagen en daar een invulling en motivatie voor te zoeken, kan de brug naar veranderen geslagen worden. Verandering lukt alleen als de patiënt het zelf wil. Als een patiënt aangeeft dat hij/zij een stimulans nodig heeft om het vol te houden, dan kom je vanzelf op coaching uit.
Door met een gezonde leefstijl een stukje eigen regie te hebben over de ziekte, er zelf meer grip op te hebben, kan de patiënt zijn of haar aandoening heel anders beleven. De kern is en blijft: gezonde voeding en voldoende bewegen. Iedereen die daar moeite mee heeft, heeft een stukje maatwerk nodig.

Resterende vragen
Er blijven altijd nog interessante vragen over. Bijvoorbeeld: als je de ontstekingsactiviteit onderdrukt met bijvoorbeeld biologicals, heeft dat dan ook invloed op het risico op hart- en vaatziekten? Deze vraag wordt al onderzocht, want men is hier zeer nieuwsgierig naar.
Maar naast medicijnen blijft een gezonde leefstijl belangrijk. Zo werken medicijnen beter als je minder zwaar bent. Minder buikvet zorgt daarnaast voor afname van ontstekingsstoffen in het lichaam.
Op het vlak van probiotica loopt er ook onderzoek. Er is onderzoek dat als er goede probiotica worden toegevoegd aan het microbioom dit invloed heeft op de ontstekingsverschijnselen. Dan moet je je ook afvragen hoe het komt dat het microbioom bij psoriasispatiënten anders is, is dat leefstijl of aanleg? En kunnen we dat inderdaad beïnvloeden met alleen probiotica voor lange termijn? Met een andere leefstijl kun je ook je microbioom beïnvloeden.
Conclusie blijft dat er veel factoren zijn die een rol spelen bij psoriasis, en dat er nog veel uitgezocht moet worden, maar dat we met de kennis van nu kunnen stellen dat leefstijlfactoren invloed hebben op het ziektebeloop.